Rối loạn sử dụng chất là gì? | Safe and Sound
Rối loạn sử dụng chất là một vấn đề tâm lý và sức khỏe nghiêm trọng liên quan đến việc lạm dụng rượu hoặc các chất gây nghiện. Các bác sĩ tâm thần cho biết tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn gây ra các vấn đề tâm lý nghiêm trọng như lo âu, trầm cảm và rối loạn hành vi. Chuyên gia tâm lý cảnh báo rằng phát hiện sớm và can thiệp kịp thời là chìa khóa để giúp người bệnh kiểm soát tình trạng và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Nguyễn Thị Hồng Hạnh | Bác sĩ - Viện tâm lý và sức khỏe tinh thần SnS
Trung tâm Nghiên cứu Sức khỏe Cộng đồng và Phát triển
1. Định nghĩa rối loạn sử dụng chất
Rối loạn sử dụng chất (substance use disorder) là tình trạng lạm dụng rượu hoặc các chất gây nghiện (cả hợp pháp và bất hợp pháp) đến mức độ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tâm lý và các mối quan hệ xã hội. Bác sĩ tâm thần và chuyên gia tâm lý định nghĩa rằng tình trạng này không chỉ là việc sử dụng chất theo thói quen, mà là một rối loạn khi người bệnh không thể kiểm soát được mong muốn sử dụng chất gây nghiện, bất chấp những tác động tiêu cực.
Các chất gây nghiện bao gồm ma túy (cần sa, cocaine, heroin), rượu, nicotine, thuốc kê đơn (morphin, thuốc ngủ), và nhiều chất khác. Khi người bệnh sử dụng chất gây nghiện một cách liên tục và không thể dừng lại, điều này gây ra sự suy giảm nghiêm trọng về thể chất, tâm lý và các hoạt động hàng ngày.
.png)
Rối loạn sử dụng chất gây ra hậu quả nghiêm trọng đến cả sức khỏe thể chất và tâm lý của người bệnh.
2. Triệu chứng của rối loạn
Chuyên gia tâm lý và bác sĩ tâm thần cho biết rối loạn sử dụng chất có thể được nhận biết qua nhiều triệu chứng khác nhau, liên quan đến cả hành vi và cảm xúc của người bệnh. Dưới đây là một số triệu chứng phổ biến:
a. Mất kiểm soát việc sử dụng chất
Người bệnh thường sử dụng chất trong thời gian dài hơn hoặc với số lượng lớn hơn dự định, và không thể kiểm soát được việc dừng lại. Mong muốn sử dụng chất trở nên mãnh liệt và khiến người bệnh khó tập trung vào các hoạt động khác. Chuyên gia tâm lý nhận định rằng việc mất kiểm soát này là một trong những dấu hiệu rõ ràng nhất của rối loạn sử dụng chất.
b. Suy giảm kỹ năng xã hội
Người mắc rối loạn sử dụng chất thường gặp khó khăn trong việc duy trì các mối quan hệ xã hội. Họ có thể tránh né gia đình và bạn bè để tránh bị phát hiện về việc sử dụng chất. Chuyên gia tâm lý nhận xét rằng người bệnh có thể trở nên cô lập và mất đi những mối quan hệ quan trọng trong cuộc sống, khiến tình trạng tâm lý ngày càng nghiêm trọng hơn.
c. Sử dụng bất chấp nguy hiểm
Bác sĩ tâm thần cảnh báo rằng nhiều người mắc rối loạn sử dụng chất vẫn tham gia vào các hoạt động nguy hiểm dù đang bị ảnh hưởng bởi chất. Điều này bao gồm lái xe, vận hành máy móc hoặc tham gia vào hành vi tình dục không an toàn. Mặc dù nhận thức rõ ràng về nguy cơ, người bệnh vẫn không thể dừng lại việc sử dụng chất.
Khả năng kiểm soát rượu, chất gây nghiện của người bệnh suy giảm
d. Thay đổi về liều sử dụng chất
Một trong những triệu chứng chính của rối loạn sử dụng chất là sự thay đổi về chỉ tiêu dược lý, bao gồm:
- Tăng dung nạp chất: Người bệnh cần sử dụng liều lượng chất lớn hơn để đạt được cảm giác tương tự như trước. Quá trình này xảy ra do cơ thể dần thích nghi và nhờn chất, dẫn đến việc phải sử dụng nhiều hơn để đạt được hiệu quả mong muốn.
- Triệu chứng cai nghiện: Khi không sử dụng chất, người bệnh có thể gặp phải các triệu chứng cai nghiện như buồn nôn, run rẩy, đổ mồ hôi, lo âu, và thậm chí là ảo giác. Chuyên gia tâm lý nhận định rằng việc phải chịu đựng các triệu chứng cai nghiện thường khiến người bệnh quay trở lại sử dụng chất gây nghiện.
Xem thêm: Rối loạn tâm thần do sử dụng chất ma tuý
3. Hậu quả của rối loạn sử dụng chất
Rối loạn sử dụng chất không chỉ gây hại cho sức khỏe thể chất mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến các khía cạnh khác của cuộc sống, bao gồm pháp lý, các mối quan hệ và sức khỏe tinh thần.
a. Sức khỏe thể chất
Việc lạm dụng chất trong thời gian dài có thể dẫn đến các bệnh lý nghiêm trọng như tổn thương gan, bệnh tim mạch, đột quỵ và suy yếu hệ miễn dịch. Bác sĩ tâm thần cho biết những người mắc rối loạn sử dụng chất có nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm cao hơn do sự suy giảm của hệ miễn dịch.
b. Vấn đề pháp lý
Nhiều người mắc rối loạn sử dụng chất có thể rơi vào các vấn đề pháp lý do hành vi phạm pháp hoặc hành vi nguy hiểm như lái xe trong tình trạng say xỉn. Chuyên gia tâm lý cảnh báo rằng các vấn đề pháp lý không chỉ gây ảnh hưởng đến cuộc sống của người bệnh mà còn đẩy họ vào tình trạng tài chính khó khăn và mất đi sự tự do.
c. Ảnh hưởng đến các mối quan hệ
Rối loạn sử dụng chất thường làm tổn thương các mối quan hệ gia đình và xã hội. Người bệnh có thể trở nên cô lập, mất đi khả năng giao tiếp và duy trì các mối quan hệ xã hội. Chuyên gia tâm lý cho rằng sự cô lập này càng làm trầm trọng thêm tình trạng của người bệnh, dẫn đến sự mất mát của các mối quan hệ quan trọng.
d. Ảnh hưởng tới sức khỏe tinh thần
Bác sĩ tâm thần nhận định rằng rối loạn sử dụng chất thường đi kèm với các rối loạn tâm thần khác như trầm cảm, lo âu và hoang tưởng. Việc sử dụng chất gây nghiện không chỉ làm tăng các triệu chứng tâm lý mà còn làm cho người bệnh trở nên bất ổn và khó kiểm soát cảm xúc.
4. Chuyên gia tâm lý của Safe and Sound có thể hỗ trợ gì cho người mắc rối loạn sử dụng chất?
Chuyên gia tâm lý tại Safe and Sound đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ người mắc rối loạn sử dụng chất. Với phương pháp tiếp cận toàn diện, kết hợp giữa bác sĩ tâm thần và chuyên gia tâm lý, Safe and Sound cung cấp các dịch vụ tư vấn và can thiệp nhằm giúp người bệnh vượt qua khó khăn.
- Tư vấn tâm lý cá nhân: Chuyên gia tâm lý sẽ làm việc trực tiếp với người bệnh để hiểu rõ tình trạng của họ, giúp họ nhận thức về vấn đề sử dụng chất và hỗ trợ trong việc thiết lập mục tiêu điều trị.
- Can thiệp sớm: Một trong những yếu tố quan trọng trong điều trị rối loạn sử dụng chất là phát hiện và can thiệp sớm. Safe and Sound cung cấp các dịch vụ phát hiện sớm và lập kế hoạch can thiệp ngay khi có dấu hiệu ban đầu.
- Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): Đây là phương pháp điều trị hiệu quả trong việc giúp người bệnh thay đổi suy nghĩ tiêu cực về việc sử dụng chất. Chuyên gia tâm lý sẽ hướng dẫn người bệnh nhận biết và thay đổi các hành vi liên quan đến rối loạn sử dụng chất.
- Hỗ trợ gia đình: Safe and Sound cũng cung cấp các chương trình hỗ trợ gia đình, giúp người thân hiểu rõ hơn về tình trạng của người bệnh và cùng nhau xây dựng kế hoạch điều trị hiệu quả.
- Theo dõi và đồng hành dài hạn: Chuyên gia tâm lý của Safe and Sound sẽ đồng hành cùng người bệnh trong suốt quá trình điều trị, giúp họ duy trì trạng thái tinh thần ổn định và giảm thiểu nguy cơ tái phát.
Với sự phối hợp giữa Bác sĩ Tâm thần - Chuyên gia tâm lý và ứng dụng Công nghệ trong chăm sóc sức khỏe tinh thần, dịch vụ tư vấn/tham vấn Safe and Sound tự hào tiên phong hỗ trợ bạn “Tự phát hiện sớm - Sơ cứu cảm xúc tức thời - Hỗ trợ đồng hành dài hạn”.
Nếu bạn nghi ngờ mình gặp vấn đề tâm lý, hoặc muốn biết thêm thông tin về dịch vụ tham vấn - tư vấn tâm lý, bạn có thể liên hệ tới HOTLINE 0964 778 911 (Điện thoại/Zalo, 24/7) để được giải đáp và hỗ trợ trong thời gian sớm nhất!
CÁCH THỨC ĐẶT LỊCH HẸN tham vấn/tư vấn trực tuyến hoặc trực tiếp với chuyên gia
- Tại Fanpage Bác sĩ tâm lý SNS
- Hoặc tải và đặt lịch tham vấn trên ứng dụng Safe and Sound để quản lý và theo dõi lịch mọi lúc, mọi nơi
Safe and Sound thuộc Viện Ứng dụng Công nghệ Y tế (IMT)
Xem thêm
Làm thế nào để biết tư vấn tâm lý online có phù hợp với bạn không?
